Automatyczny System Identyfikacji (AIS) to nowoczesne narzędzie nawigacyjne wykorzystywane na statkach pełnomorskich. AIS pozwala na wymianę danych o położeniu i ruchu jednostek, zwiększając bezpieczeństwo na morzu, poprawiając manewrowanie i widoczność jednostek w różnych warunkach. AIS jest częścią systemu GMDSS, a jego dane są automatycznie rejestrowane przez VDR (Voyage Data Recorder), co umożliwia ich analizę w sytuacjach kryzysowych. W artykule przedstawiamy funkcje AIS, różnice między klasami, jego zalety i wady oraz specjalistyczne urządzenia ratunkowe, takie jak AIS SART i AIS EPIRB.

Jak Działa System AIS?

AIS działa poprzez automatyczne przesyłanie danych na dedykowanych częstotliwościach (161,975 MHz i 162,025 MHz) za pośrednictwem anteny VHF, co pozwala na łatwe śledzenie jednostek w zasięgu. AIS posiada również  wewnętrzny odbiornik GPS z własną anteną, aby określić pozycję jednostki w momencie awarii głównego systemu GPS. System AIS odbiera również dane z innych źródeł nawigacyjnych, takich jak:

  • Zewnętrzny system GPS: AIS w pierwszej kolejności odbiera dane z zewnętrznego systemu GPS, aby precyzyjnie określić swoje położenie.
  • Żyrokompas: AIS odbiera dane o kierunku, co pozwala dokładniej określić kurs jednostki.
  • Echosonda: Dzięki echosondzie AIS może przekazywać informacje o głębokości wody pod statkiem.
  • Speed log: AIS korzysta z danych o prędkości jednostki względem wody, co jest istotne przy manewrach i podczas monitorowania kursu jednostki.

AIS regularnie przesyła odebrane dane do różnych urządzeń pokładowych, takich jak VDR, radar i system ECDIS (Electronic Chart Display and Information System). Przesyłanie danych AIS do radarów i ECDIS umożliwia załodze śledzenie jednostek na ekranie, co ułatwia unikanie kolizji i nawigację w ciasnych wodach lub obszarach o dużym natężeniu ruchu.

Główne Funkcje Automatycznego Systemu Identyfikacji AIS

AIS pełni wiele funkcji, które wspomagają bezpieczną nawigację:

  • Identyfikacja jednostek: AIS przekazuje dane, takie jak: nazwa jednostki, numer MMSI, pozycję GPS, kurs i prędkość, co pozwala na szybkie rozpoznanie jednostek.
  • Śledzenie ruchu: AIS zapewnia bieżące monitorowanie ruchu jednostek i przewidywanie ich trajektorii, co jest kluczowe dla unikania kolizji.
  • Status statku: System przekazuje informacje o stanie operacyjnym jednostki, np. czy jest zakotwiczona, czy w ruchu.
  • Komunikacja między jednostkami: AIS posiada również funkcję wymiany krótkich komunikatów tekstowych, co daje możliwość bezpośredniej i szybkiej komunikacji między statkami bez konieczności korzystania z publicznych kanałów radia VHF.
  • Rejestracja w VDR: Wszystkie dane AIS są automatycznie rejestrowane przez VDR (Voyage Data Recorder), co daje możliwość ich przeanalizowania w przypadku potrzeby odtworzenia przebiegu zdarzeń.

Dzięki integracji z żyrokompasem, echosondą, systemem GPS oraz speed logiem, AIS dostarcza bardziej precyzyjnych danych nawigacyjnych. Te informacje mogą być przekazywane do innych systemów nawigacyjnych na statku, takich jak radar i ECDIS, co gwarantuje lepsze zarządzanie ruchem i zwiększa bezpieczeństwo nawigacyjne.

AIS Klasy A vs. AIS Klasy B

AIS występuje w dwóch klasach – A i B – które mają różne specyfikacje techniczne i są stosowane na różnych typach jednostek.

  • AIS Klasy A: Stosowany na większych jednostkach handlowych i pasażerskich. Ma wyższy priorytet transmisji, większą moc nadawczą oraz bardziej precyzyjne aktualizacje pozycji co 2–10 sekund (w zależności od prędkości jednostki). AIS klasy A umożliwia dokładne monitorowanie ruchu statków w czasie rzeczywistym.
  • AIS Klasy B: Używany głównie na mniejszych jednostkach, takich jak jachty i łodzie rekreacyjne. Charakteryzuje się niższym priorytetem transmisji i mniejszą mocą nadawczą, co ogranicza jego zasięg w zatłoczonych obszarach. Aktualizacje pozycji są przesyłane co 30 sekund, co jest wystarczające dla jednostek pływających w spokojnych wodach przybrzeżnych.

AIS klasy A jest bardziej zaawansowany i odpowiedni dla większych jednostek, natomiast AIS klasy B sprawdza się na mniejszych jednostkach, które nie muszą monitorować swojej pozycji tak często i operują w mniej zatłoczonych obszarach.

Zalety i Wady Systemu AIS

Zalety AIS:

  • Zwiększenie bezpieczeństwa na morzu: AIS zmniejsza ryzyko kolizji, zwłaszcza w obszarach o dużym natężeniu ruchu, takich jak porty.
  • Łatwa identyfikacja jednostek: System AIS pozwala na szybkie zidentyfikowanie jednostek w pobliżu, co jest korzystne dla załogi i służb zarządzających ruchem morskim.
  • Komunikacja między jednostkami: Możliwość przesyłania krótkich komunikatów tekstowych pozwala jednostkom na szybkie ostrzeganie o zmianach kursu czy manewrach.
  • Dane historyczne: AIS rejestruje dane, co jest przydatne podczas dochodzeń po wypadkach lub kolizjach.

Wady AIS:

  • Widoczność dla wszystkich użytkowników: AIS jest systemem otwartym, co oznacza, że każda jednostka z odbiornikiem może śledzić pozycję innych statków, co może być problematyczne z punktu widzenia prywatności i bezpieczeństwa.
  • Ograniczenia zasięgu: AIS działa efektywnie tylko tam, gdzie są dostępne odbiorniki brzegowe lub satelitarne.
  • Brak detekcji przeszkód: AIS przekazuje informacje o jednostkach, ale nie wykrywa fizycznych przeszkód, jak skały czy dryfujące obiekty, co ogranicza jego funkcjonalność.

Różnice Między Targetami AIS a Radarowymi

AIS i radar to dwa różne, ale wzajemnie się uzupełniające systemy nawigacyjne. AIS dostarcza szczegółowych informacji o jednostkach wyposażonych w AIS, podczas gdy radar wykrywa wszystkie obiekty w zasięgu, niezależnie od tego, czy mają nadajnik AIS.

  • Targety AIS: Dostarczają szczegółowych danych o jednostkach wyposażonych w AIS, takich jak identyfikacja, kurs i prędkość.
  • Targety radarowe: Radar wykrywa wszystkie obiekty w zasięgu, zarówno jednostki z AIS, jak i bez nadajnika (np. boje, wybrzeże, dryfujące obiekty). Radar jest niezawodny w detekcji fizycznych przeszkód, ale nie dostarcza szczegółowych danych o statkach.

Połączenie AIS i radaru zapewnia najbardziej kompleksowy obraz sytuacji nawigacyjnej, umożliwiając lepsze zarządzanie ruchem i minimalizując ryzyko kolizji.

AIS SART i AIS EPIRB

AIS posiada również specjalistyczne urządzenia ratunkowe, takie jak AIS SART i AIS EPIRB, które zwiększają bezpieczeństwo w sytuacjach awaryjnych.

  • AIS SART (Search and Rescue Transponder): Urządzenie wykorzystywane w sytuacjach alarmowych, które emituje sygnał odbierany przez jednostki znajdujące się w pobliżu, co ułatwia lokalizację rozbitków lub uszkodzonych jednostek.
  • AIS EPIRB (Emergency Position Indicating Radio Beacon): Podobny do standardowego EPIRB, ale wykorzystujący sygnał AIS, co pozwala na natychmiastowe alarmowanie jednostek w pobliżu. AIS EPIRB jest szczególnie przydatny w zatłoczonych obszarach morskich, gdzie pozwala na szybkie i precyzyjne lokalizowanie zagrożonych jednostek.

Śledzenie Pozycji Statków Online

Pozycje jednostek w czasie rzeczywistym można śledzić za pomocą MarineTraffic.com. Sharp Horizon jest częścią społeczności MarineTraffic, wspierającą monitoring ruchu morskiego na Bałtyku. Nasza stacja AIS w Szczecinie jest dostępna tutaj i pozwala na bieżące śledzenie ruchu statków oraz analizę ich pozycji.

Podsumowanie

Automatyczny System Identyfikacji AIS jest kluczowym narzędziem współczesnej nawigacji morskiej. Zwiększa bezpieczeństwo, gwarantuje sprawną komunikację między jednostkami oraz poprawia zarządzanie ruchem morskim. Klasy A i B AIS oferują różne funkcje dostosowane do potrzeb jednostek różnej wielkości, a połączenie AIS z radarem daje pełny obraz sytuacji nawigacyjnej. Dzięki możliwościom przesyłania komunikatów, integracji z urządzeniami pokładowymi, takimi jak GPS, żyrokompas czy echosonda, AIS zapewnia lepszą kontrolę nad jednostką i pozwala podjąć natychmiastową reakcję w sytuacjach awaryjnych.

Więcej o technologii AIS oraz innych systemach nawigacyjnych znajdziesz na naszym blogu.