Globalny System Morski Bezpieczeństwa i Alarmowania (GMDSS), wprowadzony przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO), zapewnia szybkie i skuteczne środki komunikacji w sytuacjach awaryjnych. Standardowe wyposażenie GMDSS obejmuje między innymi radiostacje VHF i MF/HF, komunikację satelitarną, urządzenia EPIRB, SART oraz NAVTEX. Jednak, nie można zapominać o dodatkowym wyposażeniu, takim jak: ręczne radiotelefony VHF, publikacje ITU, oświetlenie awaryjne, ładowarki i akumulatory, odgrywają one istotną rolę w poprawie funkcjonalności i niezawodności systemu.
W niniejszym artykule omówimy szczegółowo dodatkowe elementy, ich znaczenie oraz zastosowanie w ramach systemu GMDSS.
Ręczne Radiotelefony VHF w Systemie GMDSS
Znaczenie Ręcznych Radiotelefonów VHF
Ręczne radiotelefony VHF są jednym z ostatecznych źródeł komunikacji używanych w sytuacjach awaryjnych, takich jak ewakuacja. Umożliwiają komunikację między zespołami ratowniczymi, tratwami ratunkowymi, statkami i jednostkami ratowniczymi. Ze względu na swoją mobilność, ręczne VHF pozwalają na szybkie i skuteczne przekazywanie informacji w warunkach ograniczonego dostępu do innych środków komunikacji, lecz posiadają też wiele ograniczeń.
Wymagania SOLAS i IMO
Zgodnie z rozdziałem IV konwencji SOLAS, wszystkie statki objęte systemem GMDSS muszą posiadać:
- Co najmniej dwa ręczne radiotelefony VHF dla jednostek objętych obszarem A1.
- Co najmniej trzy ręczne radiotelefony VHF dla statków operujących w obszarach A2, A3 i A4.
Urządzenia te, powinny spełniać następujące kryteria
- Wodoszczelność: Minimalny stopień ochrony IP67 lub wyższy.
- Zasilanie: Wyposażone w ładowalne baterie akumulatorowe zapewniające co najmniej 8 godzin pracy. Dodatkowo ręczne radiotelefony powinny być wyposażone w jednorazowe, nieładowalne baterie zapasowe. Bateria powinna być zaplombowana, a jej data przydatności powinna być wyraźnie oznaczona. Po okresie przydatności baterię należy wymienić na nową.
- Kanały: Obsługa kanału 16 (wywoławczy) oraz innych kanałów ratunkowych.
- Oznaczenie: Każdy radiotelefon powinien być oznaczony nazwą statku, numerem MMSI, znakiem Call Sign oraz numerem IMO
- Certyfikacja: Zgodność z normami IMO i SOLAS.
Korzyści z Użycia
- Elastyczność: Możliwość używania w dowolnym miejscu na statku i poza nim.
- Zabezpieczenie awaryjne: Alternatywne źródło komunikacji w przypadku awarii systemów stacjonarnych.
- Wsparcie ewakuacji: Zapewnienie łączności podczas opuszczania statku.
Wady i ograniczenia
- Niska moc nadawcza: Zazwyczaj radiotelefon ręczny posiada dwa tryby pracy – Low z mocą nadawania 1W, oraz High z mocą nadawania 2W. Należy też zwrócić uwagę, że jak każde radio działające na baterii, w miarę rozładowywania akumulatora moc nadawcza spada.
- Brak wsparcia dla DSC: Z powodu braku wbudowanego odbiornika GPS, pracy na baterii i wielu innych czynników radiotelefon ręczny nie monitoruje komunikacji poprzez DSC.
- Krótki dystans: O ile stacjonarne radio VHF z pełnowymiarową anteną zamontowaną na maszcie ma zasięg parudziesięciu mil morskich, o tyle ręczne radio, które wyposażone jest w krótką antenę podczas komunikacji z np. szalupy ratunkowej ma bardzo ograniczony zasięg. Należy pamiętać, aby w sytuacji awaryjnej zredukować wartość redukcji szumów, aby słyszeć nawet zakłócone komunikaty.
Publikacje ITU w ramach GMDSS
Znaczenie publikacji ITU
Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU) opracowuje i publikuje dokumenty, które są niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania systemu GMDSS. Publikacje ITU zawierają standardy, przepisy oraz informacje dotyczące łączności radiowej na morzu.
Kluczowe dokumenty ITU dla GMDSS, które muszą być na wyposażeniu każdego statku
- ITU List IV – List of Coast Stations and Special Service Stations
- ITU List V – List of Ship Stations and Maritime Mobile Service Identity Assignments.
- ITU Manual for Use by the Maritime Mobile and Maritime Mobile-Satellite Services.
Aktualne wersje ITU dla GMDSS (na dzień 06-01-2025)
- 2023 – ITU List IV – List of Coast Stations and Special Service Stations
- 2024 – ITU List V – List of Ship Stations and Maritime Mobile Service Identity Assignments.
- 2024 – ITU Manual for Use by the Maritime Mobile and Maritime Mobile-Satellite Services (Maritime Manual)
Wymagania dotyczące publikacji na statkach
Zgodnie z przepisami, statki muszą posiadać aktualne wydania publikacji ITU, dostępne w formie fizycznej lub elektronicznej. Zapewnienie dostępu do tych dokumentów umożliwia skuteczną komunikację w sytuacjach awaryjnych. Najnowsze wersje możesz zawsze sprawdzić pod tym adresem: ITU maritime publications
Oświetlenie awaryjne w systemie GMDSS
Rola oświetlenia awaryjnego
Oświetlenie awaryjne odgrywa istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa podczas ewakuacji i w sytuacjach awaryjnych. W kontekście GMDSS obejmuje ono oświetlenie systemów radionawigacyjnych. Źródłem zasilania takiego oświetlenia musi być rezerwowe źródło zasilania GMDSS. Włącznik oświetlenia awaryjnego powinien być wyraźnie oznaczony.
Źródła zasilania
Znaczenie niezawodnego zasilania
System GMDSS opiera się na ciągłej dostępności energii elektrycznej. Awaria zasilania może prowadzić do utraty zdolności komunikacyjnych, co zagraża bezpieczeństwu załogi i statku. Dlatego też ładowarki i akumulatory są kluczowymi elementami systemu GMDSS.
Główne źródło zasilania
Jest to główne źródło zasilania całego statku składające się z minimum dwóch niezależnych zespołów prądotwórczych, o mocy każdego z nich wystarczającego do pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną wystarczającą do bezpiecznej eksploatacji statku. Zazwyczaj są to agregaty prądotwórcze zlokalizowane w maszynowni.
Awaryjne źródło zasilania
Wymóg dotyczący awaryjnego źródła zasilania dotyczy wszystkich statków towarowych z następującymi wyjątkami: statków o pojemności brutto mniejszej niż 500 oraz statków rybackich o długości poniżej 24 m. Awaryjne źródło energii elektrycznej może być generatorem lub akumulatorową baterią.
Rezerwowe źródło zasilania
Rezerwowe źródło energii jest przeznaczone do zasilania urządzeń radiowych do łączności w niebezpieczeństwie w przypadku uszkodzenia głównego i awaryjnego źródła energii elektrycznej. Rezerwowe źródło musi być zdolne do jednoczesnego zasilania radiostacji VHF i radiostacji MF/HF (lub radiostacji VHF i terminala INMARSAT/IRIDIUM), AIS oraz odbiornika GPS. Jeżeli na statku występuje duplikacja urządzeń wszystkie te urządzenia muszą być zasilone.
Typy akumulatorów stosowanych w GMDSS
- Akumulatory ołowiowo-kwasowe: Tradycyjny typ akumulatorów, stosowany ze względu na niską cenę i łatwą dostępność.
- Akumulatory litowo-jonowe: Coraz częściej wybierane ze względu na większą wydajność, dłuższą żywotność i mniejszy wpływ na środowisko.
- Akumulatory niklowo-kadmowe (NiCd): Stosowane w niektórych systemach ze względu na wysoką odporność na ekstremalne temperatury.
Wymagania dotyczące ładowarek i akumulatorów
- Certyfikacja: Ładowarki muszą spełniać wymagania konwencji SOLAS i przepisów IMO.
- Czas ładowania: System ładowania powinien być zdolny do naładowania akumulatorów w czasie nie przekraczającym 10 godzin z zachowaniem zasad prawidłowego ładowania.
- Monitorowanie stanu: Systemy GMDSS powinny być wyposażone w urządzenia monitorujące stan naładowania akumulatorów. System powinien wskazywać co najmniej napięcie oraz prąd ładowania i rozładowywania oraz być wyposażony w alarm dźwiękowo-wizualny sygnalizujący awarię zasilania.
- Testowanie: the capacity of the batteries must be checked at less than 12 months;
Trzy rodzaje testów baterii:
- Codzienny test obciążenia/bez obciążenia – zapewnia, że wszystkie połączenia są sprawne i że obciążona bateria nie traci napięcia zbyt szybko.
- Roczny test pojemności – mierzy pojemność baterii w amperogodzinach (Ah). Bateria powinna zostać wymieniona, jeśli jej pojemność spadnie poniżej 80% wartości nominalnej.
- Ogólna konserwacja (wykonywana codziennie) – pomiar poziomu elektrolitu i gęstości względnej.
Zapisy w dzienniku:
- Czas naładowania i rozładowania baterii.
- Wyniki wymaganych testów, w tym gęstość elektrolitu w bateriach kwasowo-ołowiowych oraz odczyt napięcia baterii.
- W przypadku stosowania automatycznych systemów ładowania nie jest możliwe wpisanie czasu w dzienniku. Zamiast tego wystarczy oświadczenie o korzystaniu z takiego systemu.
- Obowiązek pomiaru gęstości względnej lub napięcia baterii oraz wpisania wyniku do dziennika pozostaje bez zmian.
Codzienny test baterii
Codzienny test obciążenia
Dzięki temu testowi możemy upewnić się, że:
✓ Wszystkie połączenia między baterią a urządzeniem są w normalnym stanie i że sprzęt GMDSS może być zasilany z baterii.
✓ Bateria może dostarczać zasilanie do działającego sprzętu, tzn. że bateria pod obciążeniem nie rozładuje się zbyt szybko.
Jak przeprowadzić test obciążenia?
- Wyłącz zasilanie AC w stacji GMDSS, naciskając przycisk on/off pod panelem GMDSS (lub wyłączając bezpieczniki ładowarki). Wyłącz wszystkie inne źródła zasilania baterii, jeśli są podłączone. Jeśli bateria jest stale ładowana, nie zobaczysz spadku napięcia. Celem tego testu jest jednak dokładnie pomiar spadku napięcia.
UWAGA: Zwykle akumulatory GMDSS są ładowane przez ładowarki automatyczne, które z kolei zasilane są napięciem zmiennym. Wyłączenie zasilania AC gwarantuje, że baterie nie będą się ładować w trakcie testu. Po przejściu sprzętu GMDSS na zasilanie z baterii należy zapisać napięcie baterii.
- Wybierz wolny kanał VHF i ustaw moc na wysoką.
- Naciśnij przycisk PTT, aby nadawać. Zapisz napięcie pod obciążeniem w momencie naciśnięcia PTT.
- Sprawdź, czy spadek napięcia nie przekracza 1,5 V.
- Wykonaj ten sam krok dla radiostacji MF lub MF/HF.
Roczny test pojemności
Test ten ma na celu pomiar pojemności baterii, która z czasem ulega zmniejszeniu. W tym celu należy upewnić się, że baterie są naładowane do pełna, a następnie zmierzyć jej pojemność poprzez rozładowanie przy znanym obciążeniu.
UWAGA: Pojemność baterii nie jest mierzona napięciem! Pojemność baterii określana jest w amperogodzinach (Ah). 200 Ah oznacza, że bateria może dostarczać prąd 200 A przez godzinę lub 20 A przez 10 godzin itd.
Zapobieganie głębokiemu rozładowaniu baterii
Jednym z wymogów SOLAS jest unikanie głębokiego rozładowania baterii podczas testu pojemności. Głębokie rozładowanie oznacza minimalne napięcie, jakie może osiągnąć bateria. Jeśli bateria zostanie rozładowana poniżej tego poziomu, może zostać nieodwracalnie uszkodzona.
Przykład: Dla baterii niklowych poziom ten wynosi 1,0 V na każdą celę. Dla zestawu 24 V (1,2 V x 20 ogniw) minimalne napięcie wynosi 20 V. Dlatego podczas testu należy zapobiegać spadkowi napięcia poniżej 20 V lub 1 V/ogniwo.
Procedura testowa:
Bateria GMDSS ma zwykle pojemność 200 Ah i dostarcza napięcie 24 V. Aby sprawdzić jej pojemność, odłączamy baterię od ładowania i od stacji GMDSS, a następnie podłączamy znane obciążenie.
Przykład: 6 żarówek (600 W) pobiera 25 A prądu.
Wzór: Moc = Napięcie x Prąd
600 W / 24 V = 25 A
Podczas testu mierzymy napięcie i prąd na terminalach co godzinę.
Kiedy zakończyć test?
- Gdy jedno ogniwo wykazuje znacznie większy spadek napięcia.
- Gdy napięcie osiągnie poziom głębokiego rozładowania (20 V).
- Gdy test wykazał 100% nominalnej pojemności (np. po 8 godzinach przy prądzie 25 A).
Jeśli test zatrzymano z powodu punktu 3, bateria jest sprawna. Jeśli test zatrzymano ze względu na głębokie rozładowanie, należy sprawdzić, czy dostarczyła co najmniej 80% swojej pojemności. Jeśli nie, test jest niezaliczony.
Teoretycznie w sytuacji, kiedy akumulatory rozładowały się po 3 godzinach, a zgodnie z wymogami muszą wystarczyć na jedną godzinę pracy nie ma obowiązku ich wymiany. W praktyce wiemy jednak, że degradacja takich akumulatorów będzie przebiegała bardzo szybko, dlatego zalecamy wymianę ich na nowy komplet.
Pamiętaj również, że nigdy nie należy mieszać nowej baterii ze starą. Nawet jeżeli stara bateria ma tylko rok i jej test przebiega pomyślnie, to bateria akumulatorów musi być wyrównoważona. Oznacza to, że ich pojemność, napięcie i zdolność do oddawania prądu muszą być takie same lub chociaż podobne.
Czas Pracy urządzeń GMDSS na zasilaniu bateryjnym :
- Co najmniej 1 godzina, jeśli statek posiada agregat awaryjny gotowy do natychmiastowego uruchomienia i zdolny do nieprzerwanej pracy przez 18 godzin. W praktyce oznacza to agregat awaryjny w trybie AUTO z zapasem paliwa na co 18 godzin pracy.
- Co najmniej 6 godzin, jeśli statek nie posiada agregatu lub nie może być on natychmiast uruchomiony.
NAVTEX – Automatyczny System Informacji Nawigacyjnych
Co to jest NAVTEX?
NAVTEX (Navigational Telex) to system automatycznego nadawania informacji nawigacyjnych, meteorologicznych oraz ostrzeżeń o zagrożeniach. Jest to jeden z kluczowych elementów systemu GMDSS, dedykowany statkom operującym w rejonach przybrzeżnych. Urządzenia NAVTEX automatycznie odbierają tekstowe komunikaty, eliminując potrzebę ciągłego monitorowania przez załogę.
Jak działa NAVTEX?
- Częstotliwości pracy: NAVTEX działa na dedykowanych częstotliwościach, takich jak 518 kHz (międzynarodowe komunikaty w języku angielskim) oraz 490 kHz (lokalne komunikaty w językach narodowych).
- Treść komunikatów: Zawiera ostrzeżenia nawigacyjne, prognozy meteorologiczne, ostrzeżenia SAR (Search and Rescue) oraz informacje o portach.
- Zasięg: Obejmuje obszar do 400 mil morskich od stacji nadawczej.
Funkcje NAVTEX
- Ostrzeżenia Nawigacyjne: Informacje o przeszkodach, dryfujących wrakach czy zmienionym oznakowaniu nawigacyjnym.
- Prognozy Pogodowe: Szczegółowe komunikaty meteorologiczne, ułatwiające planowanie tras i operacji.
- Efektywność Operacyjna: Automatyczny odbiór zmniejsza obciążenie załogi, pozwalając na skupienie się na innych obowiązkach.
Testowanie NAVTEX
- Codzienne sprawdzenie odbiornika:
- Upewnij się, że odbiornik NAVTEX jest włączony i w odpowiednim zakresie częstotliwości.
- Sprawdź, czy ostatnie komunikaty są wyświetlane na ekranie lub wydrukowane.
- Test okresowy:
- Upewnij się, że odbiornik jest w stanie odbierać transmisje ze wszystkich stacji, dla których został zaprogramowany.
- Zweryfikuj jakość sygnału i brak zakłóceń oraz wykonaj test zgodnie z procedurą producenta
Kiedy NAVTEX musi być wyposażony w drukarkę?
Na podstawie RESOLUTION MSC.508(105) (28.04.2022) – PERFORMANCE STANDARDS FOR THE RECEPTION OF MARITIME SAFETY INFORMATION AND SEARCH AND RESCUE RELATED INFORMATION BY MF (NAVTEX) AND HF, systemy odbioru informacji o bezpieczeństwie morskim oraz informacji związanych z akcjami poszukiwawczo-ratowniczymi przez MF (NAVTEX) i HF muszą spełniać określone standardy wydajności, w tym dotyczące sposobu prezentacji odebranych komunikatów.
NAVTEX musi posiadać drukarkę, jeśli jedyną metodą prezentacji odebranych komunikatów jest ich automatyczne drukowanie (zintegrowane urządzenie drukujące).
Kiedy NAVTEX nie wymaga drukarki?
NAVTEX nie musi mieć drukarki, jeśli spełnia jeden z następujących warunków:
- Posiada dedykowany wyświetlacz, port wyjściowy do podłączenia drukarki oraz nieulotną pamięć wiadomości – wówczas wszystkie odebrane komunikaty mogą być przeglądane na ekranie, a drukarka może być podłączona opcjonalnie. W takim przypadku wyświetlacz musi znajdować się w miejscu, z którego statek jest normalnie nawigowany.
- Jest połączony z zintegrowanym systemem nawigacyjnym i posiada nieulotną pamięć wiadomości – oznacza to, że informacje są przechowywane cyfrowo i mogą być przeglądane na innych urządzeniach na mostku, którymi zazwyczaj jest ECDIS.
Dodatkowe wymagania
Jeżeli urządzenie nie ma zintegrowanej drukarki, musi być wyposażone w standardowy interfejs do podłączenia zewnętrznej drukarki.
Podsumowując, NAVTEX nie zawsze musi być wyposażony w drukarkę, ale jeśli jej nie posiada, musi zapewniać alternatywną metodę wyświetlania i archiwizacji wiadomości zgodnie z wymaganiami MSC.508(105).
HF-MSI – Informacje Bezpieczeństwa na Wysokich Częstotliwościach
Co to jest HF-MSI?
HF-MSI (High Frequency Maritime Safety Information) to system transmisji informacji nawigacyjnych i meteorologicznych na duże odległości, kluczowy dla statków operujących na otwartych wodach, poza zasięgiem NAVTEX. HF-MSI umożliwia globalne przekazywanie krytycznych komunikatów w ramach systemu GMDSS.
Jak działa HF-MSI?
- Zakres częstotliwości: System wykorzystuje zakresy MF/HF (Medium Frequency i High Frequency) dla komunikacji długodystansowej. Typowe częstotliwości dla HF-MSI obejmują pasma między 4 a 22 MHz.
- Rodzaj informacji: Obejmuje prognozy pogody, ostrzeżenia nawigacyjne, informacje o zagrożeniach oraz wezwania SAR.
- Zasięg: Globalny, zapewniający komunikację między statkami a stacjami brzegowymi w dowolnym rejonie oceanu.
Testowanie HF-MSI
- Codzienne monitorowanie:
- Upewnij się, że odbiornik HF jest włączony i nastawiony na odpowiednie częstotliwości.
- Sprawdź jakość odbieranych komunikatów.
- Testy sygnału:
- Przeprowadź test odbioru przy użyciu stacji brzegowej nadającej testowe komunikaty HF.
- Zweryfikuj stabilność sygnału i jakość transmisji.
Podsumowanie
System GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System) ma za zadanie zapewnić bezpieczeństwo na morzu, umożliwiając szybkie i skuteczne środki komunikacji w sytuacjach awaryjnych. W skład standardowego wyposażenia GMDSS wchodzą urządzenia takie jak radiostacje VHF, EPIRB, SART i NAVTEX. Oprócz tych podstawowych elementów, istnieje szereg dodatkowych akcesoriów, które znacząco poprawiają niezawodność i funkcjonalność systemu. Do takich akcesoriów należą ręczne radiotelefony VHF, publikacje ITU, oświetlenie awaryjne, ładowarki i akumulatory.
Ręczne radiotelefony VHF odgrywają szczególną rolę w zapewnieniu łączności w sytuacjach awaryjnych, zwłaszcza podczas ewakuacji. SOLAS i IMO wymagają, aby statki objęte systemem GMDSS posiadały odpowiednią liczbę ręcznych radiotelefonów, spełniających normy ochrony wodoszczelności, zasilania i certyfikacji. Dodatkowo, publikacje ITU stanowią niezbędną literaturę techniczną, której obecność na pokładzie jest wymagana do prawidłowego funkcjonowania GMDSS.
Oświetlenie awaryjne zapewnia bezpieczeństwo w trakcie ewakuacji, a źródła zasilania są niezbędne do utrzymania ciągłej funkcjonalności systemu. Zasilanie awaryjne i rezerwowe źródła energii (akumulatory ołowiowo-kwasowe, litowo-jonowe i niklowo-kadmowe) muszą spełniać wysokie wymagania związane z czasem ładowania, monitorowaniem stanu naładowania oraz testowaniem ich pojemności.
Dodatkowo, systemy NAVTEX i HF-MSI dostarczają informacji nawigacyjnych i meteorologicznych, co pozwala na szybsze reagowanie w przypadku zagrożeń.
Podsumowując, dodatkowe wyposażenie GMDSS, w połączeniu z podstawowymi systemami, stanowi integralną część zapewniającą bezpieczeństwo na morzu, umożliwiając efektywną komunikację, zarządzanie sytuacjami awaryjnymi oraz skuteczną ewakuację załogi i pasażerów.
Zapraszamy do zapoznania się z naszymi poprzednimi artykułami na temat GMDSS: Blog